Kalibrasyon nedir ve neden bu kadar önemlidir? Eğer yaptığınız ölçümlerden elde ettiğiniz sonuçlar sizin için önemliyse, ölçüm yapan cihazlarınızın hangi doğrulukta ölçüm yaptığını belirleyecek olan kalibrasyon da önemlidir. Kalibrasyon, yaptığınız ölçümlerin doğruluğu konusunda size güven verir.

Kalibrasyon;  bir ölçü aletinin gösterdiği değer ile, mümkün olduğu kadar benzer bir ortamda referans olarak tanımlanan ve doğruluğu bilinen başka bir cihazın ölçümleri arasındaki ilişki olarak tanımlanır. Kalibrasyon bir ölçüm aletinin doğru ölçüm değerlerini gösterecek şekilde ayarlanması değildir. Bu nedenle ayara mı kalibrasyona mı ihtiyaç duyduğunuzun iyi belirlenmesi gerekir.

Kalibrasyon sıklığı, üretici tavsiyesine, kalibrasyonu yapılacak cihazın kullanıldığı endüstriye, cihazın kullanım sıklığına ve üretici tavsiyelerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Firmaların da bakış açıları değişiklik göstermektedir. Bazı firmalar cihazlarını kalibrasyona göndermeden önce kendileri bir ön tarama yaparak kalibrasyon edilecek cihazları seçerken, bazıları da bir ön eleme yapmaksızın tüm cihazlarını kalibrasyona sokmaktadırlar.

Ayrıca neyin kalibrasyonunun yapıldığının ve nasıl yapıldığını anlamak da önemlidir. Örneğin; harici bir sıcaklık algılayıcısından gelen bilgiyi gösteren bir dijital sıcaklık göstergesini ele alalım.

Bazı firmalar sadece göstergenin kalibrasyonunun yapılmasını isterler ki bu yanlış bir tercihtir. Doğru yol ise hem göstergenin hem de probun birlikte kalibrasyonudur. Daha doğru bir deyişler sistem kalibrasyonudur. Sadece gösterge kalibrasyonunu yapmak için göstergenin sıcaklık probu girişine belirli bir sıcaklığa karşılık gelen bir voltaj uygulanır ve bu voltaja karşılık hangi sıcaklık değerini gösterdiği kayıt edilirken; sistem kalibrasyonunda cihazların gerçek hayattaki kullanımını taklit edecek şekilde probun bir ısı kaynağına yerleştirilmesi sonucu ölçüm sonuçlarının göstergeden okunması ve referans ölçümler karşılaştırılması sonucu her iki enstrümanın birlikte kalibrasyonunun yapılmasıdır.

Kalibrasyon neden çok önemlidir?

Kalibrasyon; bir ölçüm ekipmanı ile yaptığınız ölçümlerin doğruluk ve kalitesini belirler. Ölçüm cihazları; örneğin sıcaklık ve nem ölçen cihazlar gibi cihazlar zamanla ölçüm kalitelerini ve doğruluklarını dolayısıyla güvenilirliklerini yitirme eğilimindedirler. Ölçüm cihazlarının tekrarlanabilir, doğru ve güvenilir ölçümler yapabilmesi için çalışma süreleri boyunca kalibrasyonlarının ve ihtiyaç duyulması halinde ayarlarının yapılması ve bu sürecin sıkı takip edilmesi gerekmektedir.

Kalibrasyonun amacı ölçüm cihazının doğru ölçüm yaptığından emin olunması ve ölçüm belirsizliklerinin minimize edilmesidir. Kalibrasyon ölçüm işlemleri esnasında hata ve belirsizliklerin kabul edilebilir seviyede tutulmasını garanti eder. Örneğin günlük süt üretim tesisinde çalıştığımızı ve sütün pastörizasyonu için sütün 72 C ısıtılıp bu sıcaklıkta 15 saniye bekletilmesine ihtiyaç duyduğunuzu farz edelim. Bu örnekte hem sıcaklığı hem de zamanı ölçen cihazlarınızın kalibrasyonunun yapılması sadece sizin üretim kalitenizi etkileyen bir unsur olmanın çok ötesinde toplum sağlığını dahi etkileyen bir risk taşır. Ölçüm aletinizin 72 C gösterdiği halde gerçek sıcaklığın 70 C olduğunu hayal edebiliyor musunuz? Bu örnekleri çoğaltabilirsiniz.

Özetle; eğer yaptığınız ölçümlerden elde ettiğiniz sonuçlar sizin için önemliyse, ölçüm yapan cihazlarınızın hangi doğrulukta ölçüm yaptığını belirleyecek olan kalibrasyon da önemlidir. Kalibrasyon, yaptığınız ölçümlerin doğruluğu konusunda size güven verir.